تعزیه خوانی یاشبیه خوانی چیست؟ (ویدیو تعزیه عاشورا) - مهسان بلاگ

تعزیه یا تعزیت در لغت به معنای سوگواری، تسلیت، توصیه به صبر و به نوعی برپایی یادبود برای عزیزان از دست رفته است اما به صورت عامیانه، به نمایشی مذهبی و سنتی ایرانی گفته می گردد که در آن واقعه کربلا توسط هنروران پیر و جوان به اجرا درمی آید. در این نمایش مذهبی که به تعزیه خوانی مشهور است، هر یک از هنروران نقش یکی از شخصیت های اصلی واقعه کربلا (چه مثبت و چه منفی) را بر عهده دارند. این هنر از سویی به بالندگی هنر تئاتر و نمایش یاری نموده و از سویی دیگر، روایتگر و یادبوی از این واقعه بزرگ و فراموش نشدنی است.

از مکان های مشهور در زمینه اجرای هنر تعزیه می توان به استان های اصفهان، مرکزی، تهران، قزوین، قم، البرز، کرمان، یزد و ... اشاره کرد.

اصطلاحات رایج در تعزیه خوانی:

شبیه گردانی: نمایش تعزیه

شبیه: بازیگر تعزیه

مقتل نویس: نویسنده نسخه و متن نمایش تعزیه

مشخص البکا: کارگردان تعزیه

ناظم البکا: دستیار کارگردان تعزیه

بانی: سرمایه گذار و تهیه نمایندهٔ تعزیه

فرد: نسخه و متن نمایشنامه|نمایشنامهٔ تعزیه

موافق خوان: بازیگری که در نقش پیغمبران و امامان و یارانشان و افراد مثبت بازی می نماید

مخالف خوان: بازیگری که در نقش دشمنان اسلام و افراد منفی بازی می نماید

تخت خوان: بازیگری که در نقش یزید بازی می نماید

بچه خوان: کسی که به جای بچه ها می خواند

زنانه خوان: بازیگری که در نقش زن بازی می نماید

زینب خوان: بازیگری که در نقش زینب بازی می نماید

رجزخوانی: هنگامی که اولیاء (خاندان پیامبر) و اشقیاء (مخالفان پیامبر) در مقابل هم از افتخارات و اصل و نسب خود حرف می زنند.

اشتلم خوانی یا پهلوان خوانی: هنگامی که اشقیاء با بیان غلوشده گفت وگوهایشان را بیان می نمایند در حالی که اولیاء در یک دستگاه موسیقی گفت وگو را به آواز بیان می نمایند که به آن تحریرکردن می گویند.

موالف خوان: شخصی که در نقش اولیاء بازی می نماید.

دستگاه: هر تعزیهٔ کامل را یک دستگاه یا مجلس گویند.

هنر تعزیه در طول تاریخ دست خوش تغییرات و مصایب زیادی شده اما هنوز که هنوز است، جزو اصیل ترین و قدیمی ترین هنرهای ایرانی - اسلامی محسوب می گردد البته گفتنی است که شکل برگزاری، نسخ اشعار و جزییات مراسم تعزیه خوانی در شهرها و روستاهای کشورمان کمی باهم تفاوت دارند.

اجرای مراسم تعزیه خوانی:

برای اجرای مراسم تعزیه خوانی اغلب در مساجد و تکایا، تعداد زیادی فرش و موکت برای نشستن عزاداران و تماشاچیان پهن می گردد و دیوارها با پارچه های سبز و سیاه و نمادهای محرم پوشانده می شوند. تا سال های پیش، مراسم تعزیه خوانی با آنچه امروزه انجام می گردد تفاوت داشت و یکی از این تفاوت ها، زمانبندی و ساعت شروع و خاتمه مراسم بود.

قبل از شروع مراسم تعزیه خوانی یا شبیه خوانی، شبیه خوان ها کار خود را با نواختن طبل و شیپور و کرنا شروع می کردند و زنان و مردان و البته بچه ها از هر سو به سمت مراسم می شتابند.

شبیه خوان ها در هر یک از روزهای دهه های محرم، یکی از وقایع کربلا را بازسازی نموده و به نمایش در می آورند. این هنروران، در حالی که متن اجرای خود را که به آن تعزیه نامه یا نسخه گفته می گردد در دست دارند، یکی یکی به اجرای نقش خود می پردازند و از صحنه بیرون می فرایند.

معمولا شبیه خوان ها متون خود را با صدایی آهنگین و متناسب می خوانند اما مخالف خوان ها، اشعار را با صدایی بلند و فریادهای بدون تحریر و پرخاش گرانه می خوانند.

مراحل تعزیه خوانی:

تعزیه خوانی بر اساس یک سلسله مراتب خاص صورت می گیرد. افرادی که وارد تعزیه می شوند، معمولا از دوران کودکی در نقش بچه خوان شروع به کار کرد اند. طبقه بندی اجرای تعزیه هم به این گونه است که زمانی که کسی بچه خوانی می نماید، اول نقش سکینه و رقیه را بازی می نماید؛ سپس طفلان مسلم و بعد قاسم خوانی می نماید.

به اعتقاد پیش کسوتان تعزیه خوانی، یک طفلان مسلم خوان خوب می تواند یک قاسم خوان خوب نیز باشد و به همین ترتیب، یک قاسم خوان خوب می تواند یک علی اکبرخوان خوب گردد؛ زیرا این نقش ها مکمل یکدیگر بوده و آوازها در دل هم قرار می گیرند.

دوره علی اکبرخوانی که تمام گردد، تعزیه خوان وارد دوره شهادت خوانی می گردد و اگر صدای خوبی داشته باشد، شهادت خوان می گردد. اما اگر صدای تعزیه خوان ضعیف بوده و خوب باشد، زن پوش می گردد. بعد از این که یک تعزیه خوان دوره شهادت خوانی را به خاتمه برساند دیگر محاسنش سفید شده و می تواند امام خوان باشد.

کسی که در رأس شهادت خوانی قرار می گیرد هم امام خوانی می نماید و هم عباس خوانی. آخرین مرحله تعزیه خوانی، امام خوانی است که فرد حتما باید باتجربه و میانسال باشد زیرا در این سن، صدا کمی ضعیف تر شده و سوز بیشتری دارد.

تعزیه عاشورا:

تعزیه عاشورا در معنای عزاداری و سوگواری، نخستین باز بعد از واقعه عاشورا و از سوی شاهدان عینی که به اسارت گرفته شده بودند انجام شد.

تعزیه عاشورا در دوره ناصرالدین شاه به اوج خود رسید و به همین دلیل، بسیاری از افراد این دوره را، عصر طلایی تعزیه خوانی می نامند. قبل از این دوران، مراسم تعزیه امام حسین، تعزیه عاشورا، تعزیه حضرت عباس و دیگر مراسم ها در حیاط منازل و کاروان سراها انجام می شد اما بعد از این دوره، مراسم تعزیه خوانی در اماکن عمومی مثل مساجد، تکایا و حسینه ها برگزار می شد.

تعزیه عاشورا تا زمان مشروطیت در اوج بود و بعد از آن دستخوش حوادثی شد. از جمله این حوادث می توان به ممنوعیت اجرای تعزیه و روضه خوانی در دوران دیکتاتوری رضاخان اشاره کرد که باعث شد این هنر رفته رفته رو به افول برود. هرچند در سال های 1320 به بعد دوباره هنر تعزیه خوانی پا گرفت اما نتوانست شکوه و صندلی گذشته خود را به دست آورد.

در ادامه نمونه ای از ویدیو مراسم تعزیه عاشورا (تعزیه روز عاشورا) را خواهید دید:

گردآوری: مجله اینترنتی خبرنگاران

وبمستر وبلاگ: وبمستر وبلاگ | مجموعه از ترفندها، ابزارها و پکیج های آموزشی برای وبمسترها